Khủng hoảng Ukraina có thể thay đổi thế giới

Trong bối cảnh Moscow và các nước phương Tây đang lún sâu vào tình trạng đối đầu kéo dài do việc sáp nhập Crưm, và có nguy cơ lan rộng sang các nước Cộng hoà thuộc Liên Xô cũ và xa hơn nữa. 

Theo Reuters, cuộc khủng hoảng ở Ukraina có thể làm thay đổi quan điểm và chính sách trên thế giới theo 10 cách dưới đây:

1. Vai trò của Nga bị thu hẹp

Vai trò của Nga trong các vấn đề quan hệ quốc tế bị thu hẹp, ít nhất là tạm thời. Trên thực tế, Moscow đã bị loại khỏi nhóm các nước công nghiệp phát triển G-8. Những nỗ lực của Nga nhằm gia nhập Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cũng như Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) bị cản trở. Hội nghị thượng đỉnh với phương Tây diễn ra tại Moscow cũng bị huỷ cho tới khi có thông báo mới.

Việc Tổng thống Putin muốn dùng các nước trong nhóm BRICS để giảm thiểu sự cô lập từ các nước phương Tây thì không hiệu quả, bởi Trung Quốc và Ấn Độ lo ngại việc Crưm ly khai khỏi Ukraina có thể trở thành tiền lệ cho Tây Tạng và Kashmir. Một tuyên bố chung của BRICS lên án các biện pháp trừng phạt Nga nhưng không đề cập tới Crưm và Ukraina

2. NATO hồi sinh

Khi NATO tưởng như đang mất đi vai trò xác đáng của mình khi sứ mệnh của tổ chức này tại Afghanistan chuẩn bị kết thúc, thì liên minh quân sự do Mỹ đứng đầu đã nổi bật trở lại. Trong chương trình nghị sự, NATO tăng cường tuần tra trên không và tập trận tại Ba Lan và các nước Baltic. Bên cạnh đó, Warsaw cũng muốn hệ thống phòng thủ tên lửa Mỹ được triển khai nhanh hơn tại miền trung Châu Âu.

Dưới sức ép của Mỹ, một số nước Châu Âu có thể xem xét lại việc cắt giảm chi tiêu quốc phòng. Các nước trung lập Thuỵ Điển và Phần Lan xem Nga như một mối đe doạ tiềm tàng, có thể tăng cường an ninh và hợp tác với NATO.

3. Đa dạng hoá nguồn năng lượng

Các bản đồ năng lượng của Châu Âu được vẽ lại để giảm phụ thuộc vào dầu mỏ và khí đốt của Nga. Các nước EU dự tính xây dựng thêm cơ sở khí hoá lỏng, nâng cấp hệ thống ống dẫn và đường truyền, mở rộng nguồn cung cấp khí đốt phía Nam, qua Grudia và Thổ Nhĩ Kỳ tới phía nam và trung Châu Âu

EU nhập 1/3 lượng dầu và khí đốt từ Nga, và 40% trong số này được dẫn qua Ukraina. Hiện tại, Châu Âu có thể hướng tới vịêc khai thác trữ lượng khí, của mình và sử dụng điện hạt nhân bất chấp những lo ngại về môi trường.

4. Nhân tố Trung Quốc

Liên minh ngoại giao giữa Nga và Trung Quốc, thường được thể hiện qua việc bỏ phiếu như nhau tại Hội đồng Bảo An LHQ, có thể thay đổi theo 1 trong 2 hướng - hoặc được tái thiết lập thông qua quan hệ đối tác năng lượng mạnh mẽ hơn, với những đường ống dẫn mới đang được xây dựng để đưa dầu khí từ Nga sang Bắc Kinh - hoặc trở nên lạnh nhạt nếu Trung Quốc tự tạo khoảng cách và nhận thấy lợi ích suy giảm trong quan hệ với Moscow.

Hiện tại, Chủ tịch Tập Cận Bình từ chối đứng về bất kỳ bên nào.

5. Sự lãnh đạo của Mỹ

Vai trò lãnh đạo toàn cầu của Mỹ bị suy yếu do sự trỗi dậy của các nước đang nổi và do giảm bớt chi tiêu dưới thời Tổng thống Obama, đã được phục hồi phần nào.

Bất chấp sự rút lui của Mỹ tại các cuộc chiến tranh tại Iraq và Afghanistan, cũng như chuyển hướng chiến lược sang Châu Á, các diễn biến gần đây đã đưa ông Obama trở lại vai trò “Nhà lãnh đạo của Thế giới tự do” trong cuộc khủng hoảng Đông-Tây ở Châu Âu.

Cuộc khủng hoảng Ukraina đã gạt sang một bên sự tức giận của Châu Âu về việc nghe lén toàn cầu của Mỹ và đặt vấn đề hợp tác lên một tầm cao mới. Tại Brussels tuần trước, châu Âu đã kêu gọi Obama bán khí và cả hai bên đã nhất trí đẩy nhanh các cuộc đàm phán về hiệp định đầu tư và thương mại tự do xuyên Đại Tây Dương.

Tuy nhiên, các chiến lược gia của Mỹ lại cho rằng, những lợi ích kinh tế của Mỹ và những thách thức an ninh trong việc kiểm soát một Trung Quốc đang lên đồng nghĩa có nghĩa là Châu Á sẽ vẫn là ưu tiên và Châu Âu sẽ phải tự thân vận động nhiều hơn.

6. Sự lãnh đạo của Đức

Các vấn đề Ukraina đã củng cố vai trò lãnh đạo của Berlin ở Châu Âu. Đức là một cường quốc kinh tế, giữ vai trò chỉ đạo vượt qua cuộc khủng hoảng khu vực đồng tiền chung Euro, và Thủ tướng Angela Merkel đã trở thành người đối thoại chính với Tổng thống Putin.

Châu Âu phản ứng với cuộc khủng hoảng ngày càng cứng rắn hơn. Việc Đức sẵn sàng giảm sự phụ thuộc năng lượng vào Nga sẽ là thước đo cho thấy phần còn lại của Châu Âu có thể tiến xa tới đâu. Bà Merkel cũng đóng vai trò chủ đạo trong quan hệ với bà Yulia Tymoshenko - người mới tuyên bố tranh cử tổng thống, có thể làm gia tăng căng thẳng tại Ukraina.

7. Sự đoàn kết của EU

Liên minh Châu Âu đã đoàn kết lại, ít nhất là tại thời điểm này bởi sự trở lại của một mối đe doạ chung từ bên ngoài. Điều này có thể giúp các nhà lãnh đạo EU vượt qua một số tranh chấp kéo dài.

8. Cuộc đua cho Trung Á

Cả ông Putin và phương Tây đều đang tìm cách lôi kéo các nước giàu năng lượng ở Trung Á như Azerbaijan, Kazakhstan, Turkmenistan và Uzbekistan. Nếu Nga suy yếu về kinh tế, các nước này có thể sẽ nghiêng về phía phương Tây.

9. Hợp tác Mỹ - Nga

Việc hợp tác trong một số vấn đề an ninh toàn cầu sẽ tiếp tục vì Moscow muốn duy trì điều này để tránh bị cô lập nhiều hơn. Tuy nhiên, căng thẳng có thể xảy ra với vấn đề Syria, Iran, Afghanistan hay Triều Tiên, và Moscow có những đòn bẩy có thể kích hoạt như hợp đồng cung cấp tên lửa phòng không S300 cho Damscus hay Tehran.

10. Tương lai của ông Putin

Nhà lãnh đạo của Nga đang trên đỉnh của sự nổi tiếng, ông đã tạo một làn sóng tự hào dân tộc về Crưm. Tuy nhiên, sự bất ổn có thể gia tăng nếu ông chịu sức ép từ những nhà tài phiệt Nga vốn đang tức giận vì thua lỗ trong kinh doanh, thua thiệt trong đầu tư nước ngoài tại Nga và phải đối mặt với việc hạn chế đi lại và phong toả tài sản của phương Tây.